Ładzina ze Szczuków Wanda Władysława Józefa (1880–1966), instruktorka sanitarna, posłanka na sejm RP, działaczka społeczna i polityczna, pisarka. Była córką Stanisława, prezesa Sądu Okręgowego w Warszawie, i Wandy ze Starzyńskich, ur. 18 VII 1880 (wg Łozy błędnie 1884) w Warszawie. Na jej patriotyczne wychowanie wywarła wpływ prababka, Barbara Czarnowska (zob.), uczestniczka powstania 1831 r. Ł. skończyła pensję p. Plater, przez rok była w Wyższej Szkole im. Królowej Saskiej w Dreźnie, potem uczęszczała do klasy rysunkowej w Warszawie (tzw. Szkoły Gersona). Wyszła za mąż za notariusza Juliana Ładę (1862–1951) i ok. r. 1906 zamieszkała w Łodzi, gdzie zaczęła pracować w organizacjach charytatywnych. Wojna 1914 r. zaskoczyła ją we Francji. Ukończyła tam kilkumiesięczne kursy pielęgniarskie oraz studiowała malarstwo. Jako członek Czerwonego Krzyża i Union des Femmes de France rozpoczęła pracę w szpitalach: w Biarritz i Nicei, przeszła wszystkie stopnie organizacyjne i jako «infirmière-major» została wysłana do szpitali polowych na linię Amiens-Arras. Otrzymała medale Palme d’or i Médaille d’honneur des Épidémies, wyjątkowo w owym czasie przyznawane kobietom.
W r. 1918 Ł. powróciła do Polski. W kwietniu 1919 założyła w Łodzi Narodową Organizację Kobiet Polskich (stowarzyszenie społeczno-oświatowe), organizację pozostającą pod ideowo-politycznym kierownictwem Stronnictwa Narodowego. W r. 1920 prowadziła patrol sanitarny pod Radzyminem, następnie została przydzielona do dowództwa III armii na froncie litewskim. Po zakończeniu pracy szpitalnej wzięła udział w akcji plebiscytowej na Śląsku. Po powrocie do Łodzi przewodniczyła Sekcji Sióstr Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK), była czynna w zawodowych związkach kobiet: pielęgniarek, pracownic igły; była kierowniczką i opiekunką Stowarzyszenia Sług Katolickich w Łodzi, żądała praw socjalnych dla pracownic domowych. W r. 1922 została wybrana do Sejmu z terenu m. Łodzi z listy Związku Ludowo-Narodowego. Brała udział w komisjach: ochrony pracy oraz opieki społecznej i inwalidzkiej. Dn. 19 III 1924 referowała na plenum Sejmu «ustawę w przedmiocie pracy młodocianych i kobiet». («Ustawa» i przemówienie Ł-y zostały wydane w formie broszury, Kr. 1924). Ł. redagowała i wniosła liczne poprawki do ustaw socjalnych mających na celu zabezpieczenie losu kobiet i dzieci. Projekt ustawy z motywacją ogłosiła drukiem pt. Ratujmy rodzinę, (W. 1927). Swe diety poselskie przekazywała na żłobek i sekcję «Ratujmy Dzieci» w Łodzi.
Po skończonej kadencji sejmowej Ł. zajęła się pracą społeczną. Była dobrą organizatorką. Ogłosiła broszurę pt. Zjawiska w Lourdes – garść dokumentów na miejscu zebranych (Ł. 1926) oraz książeczkę Częstochowa. La Montagne Lumineuse. Étude d’union franco-polonaise (Paryż 1928). W ciągu kilku lat wygłosiła ponad 1 000 odczytów o tematyce społecznej i religijnej, jeżdżąc po całej Polsce, Francji, Niemczech i innych krajach Europy. Była zapraszana na międzynarodowe zjazdy kobiet, współdziałała w zbliżeniu polsko-francuskim. W r. 1937 opublikowała serię artykułów o pomnikach i architekturze miast polskich w czasopiśmie „Grand illustré catholique”. Utrzymywała bliskie kontakty z wieloma literatami i publicystami polskimi i francuskimi, przyjaźniła się z W. Reymontem.
W lecie 1939 wyjechała Ł. na kurację do Vichy i została odcięta od kraju i rodziny. Zgłosiła się do pracy szpitalnej i zaczęła uruchamiać PCK. Gen. W. Sikorski wezwał ją do Paryża i polecił jej zorganizowanie szkoły pielęgniarek. Ł. była członkiem Zarządu Głównego PCK i przewodniczącą sekcji sióstr. Po wkroczeniu Niemców była z ramienia francuskiego Czerwonego Krzyża komendantką pociągów sanitarnych, ułatwiała ucieczkę zagrożonym Żydom. Pracowała na terenie Francji nieokupowanej, mając oparcie w domu matki Wandy Szczukowej, która od lat prowadziła w Nicei pensjonat «Polonia». Po wojnie Ł. wydała po polsku i francusku książkę Jadwiga, wielka królowa Polski (Paryż 1950) i współdziałała w zorganizowaniu komitetu, który wznowił starania o beatyfikację polskiej królowej. Podtrzymywała kontakty z francuskimi pisarzami katolickimi; pozostawała w stałej łączności z Polonią we Francji. Była odznaczona medalami polskimi i francuskimi oraz papieskim orderem «Pro ecclesia et pontifice». Zmarła 12 XII 1966 na skutek zatrucia gazem, ulatniającym się z źle funkcjonującego piecyka, została pochowana na polskim cmentarzu w Montmorency. Jedyna córka Ł-y Irena zmarła jesienią 1970 i wobec braku spadkobierców we Francji całe cenne mienie przejął rząd francuski.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Mościcki H., Dzwonkowski W., Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927, W. 1928 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, s. 170 (fot.), 172, 465, 468; – Terej J. J., Rzeczywistość i polityka, W. 1971; Tuwim I., Łódzkie pory roku, „Dzien. Pol.” (Londyn) 1967 nr 27 I; – Informator m. Łodzi z kalendarzem na 1920 rok, s. 408, 453; Zabiełło S., Na posterunku we Francji, W. 1967; – „Polski Czerwony Krzyż we Francji” 1940 nr 1–2; Wspomnienia pośmiertne w prasie polskiej i francuskiej; – Arch. Państw. w Ł.: Księgi ludności stałej nr 327 s. 176, Spis ludności m. Łodzi z 1917 r. vol. 381; – Informacje bratowej Ł-y Zofii Stanisławowej Szczukowej i bratanic: J. Łada-Staniszewskiej i H. Łada-Smoleńkiej.
Zofia Dłużewska-Kańska